NLP

Wat is NLP?

Officieel betekent NLP: Neuro Linguïstisch Programmeren. Een hele mond vol en nietszeggend. NLP betekent voor mij: Een gereedschapskist met technieken om te leren communiceren met jezelf en met anderen.

Ga direct naar:


In je gedachten (gedachtenkracht) kun je alles aanpassen, reproduceren. Dat wil zeggen: Opnieuw maken van een geestesbeeld, opnieuw voelen, zien, horen en op deze wijze een situatie opnieuw opbouwen. Als je dit vaak genoeg herhaalt, kun je jezelf herprogrammeren. Voor de situatie maakt het niet uit, die is toch al geweest. Het gaat om de indruk die deze situatie bij jou achter heeft gelaten. Zeker als je in het NU hinder ondervindt van deze indruk, een beperkende gedachte bijvoorbeeld, is het prettig als je deze op kunt heffen. Alles is immers mogelijk met je geest. In je gedachten kun je het onmogelijke. We noemen dat ook wel fantasie. Maar dat is alleen iets voor kinderen, of toch niet….? Waarom zou jij vastgeroeste patronen niet kunnen veranderen, als ze niet meer voldoen? Waarom zou jij niet de meest optimale situatie voor jezelf kunnen behalen? Stap uit de black box die je zelf in je hoofd hebt gecreëerd!


Voorbeelden:

Een autistisch jongetje, gek op computers, heeft in zijn gedachten picto's geïnstalleerd, net als bij Windows. Deze picto's representeren diverse programma's, die het jongetje nodig heeft om normaal te kunnen functioneren. Als hij in gedachten op een picto in zijn hoofd klikt, vertoont hij het bijbehorende gedrag. Hij heeft picto's voor rustig zijn, lief zijn, luisteren, netjes eten, stilzitten etc.

Heb je ook wel eens last van een irritant deuntje, dat je de hele dag blijft achtervolgen? Vertraag het tempo maar eens, steeds verder en verder tot het laagst mogelijke tempo dat haalbaar is. Uiteindelijk weet je niet meer hoe het deuntje ook al weer ging!

Of misschien heb je wel eens last van een rotgevoel in je buik of maag? Ook gevoel kun je met je gedachten vertragen tot het laagst mogelijke tempo dat haalbaar is. En…voelt het al beter?


Nu hoor ik je al denken: Herprogrammeren, is dat niet eng? Is dat wel verantwoord? Nee, het is niet eng en ja, het is verantwoord. Het is immers jouw gevoel dat je verandert, de ander voelt er niets van. Maar hierdoor is wel een andere manier van communiceren mogelijk, met meer respect voor de ander, voor zijn beeld van de werkelijkheid.


Mijn eigen Ervaringen met NLP

Hierna volgen een aantal creatieve uitbeeldingen van mijn eigen proces tijdens NLP. Als eerste vroeg ik mij als kind al af: WAT DOE IK HIER? Wat is mijn missie? Wat is mijn doel? Vragen die kinderen van deze tijd zich vaak stellen en waar volwassenen van denken: “Waar denkt die nu al aan op deze leeftijd, ga toch spelen….”.


Vervolgens kwam ik op mijn zoektocht allerlei ervaringen en technieken tegen die ik in een grote tas verzamelde: Vaak kwam er wat bij en soms haalde ik er weer wat uit, wat niet zo goed bij mij zelf paste. Ik leerde mijn tas niet te zwaar te maken en alleen te vullen met dingen die ik zelf nodig had. WAT KAN IK ALLEMAAL? Een van die dingen was NLP. Het leerde mij om verbinding te maken met mijn hoofd en mijn hart (gevoel) en zo in mijn kracht te komen (vuur): Namelijk vanuit gedegen opleidingen met een gezond verstand zaken verklaren voor mezelf en anderen. Gevoelens, intuïtie die vaak juist bijna niet te verklaren zijn met woorden, toch vorm weten te geven en met name de zingeving hiervan. Toeval bestaat immers niet!


Hierdoor kwam ik steeds meer bij mezelf en leerde ik mezelf kennen als WIE IK BEN, MIJN TRUE COLOURS en niet als wie ik dacht te zijn. Ik mag inzichten ontvangen voor mezelf en voor anderen. Ik mag een boodschap uitdragen en anderen coachen in hun eigen ontwikkeling. Soms twijfel ik echter nog en versluier ik mijn ware kern in mistflarden.


Uiteindelijk zal mijn kracht zo groot zijn dat ik mijn ziel te allen tijde, wanneer ik dat wil, zonder twijfel kan verbinden met de oerkracht of God of kosmische energie, hoe je het ook noemen wilt en gewoon ‘weet’: IK BEN BRON!


Kernkwadranten, een voorbeeld:

Een van mijn kwaliteiten is mijn wilskracht. Als ik hier te ver in doorschiet kom ik in mijn valkuil terecht en word ik te dominant. Ik heb een hekel aan passieve mensen. Dat is mijn allergie, zij zijn precies het tegenovergestelde van mijn kwaliteit. De uitdaging voor mij is op tijd rust nemen. Het hierna door mij geschilderde kernkwadrant geeft met symbolen de kwaliteit (linksboven), de valkuil (rechtsboven), de allergie (linksbeneden) en de uitdaging (rechtsbeneden) weer. Er zijn talloze varianten mogelijk en je krijgt hierdoor inzicht in jezelf, wat je kunt verbeteren en waarom je aan bepaalde mensen een hekel hebt.


Herkaderen met behulp van een metafoor en submodaliteiten:

Hierna volgt een leuk voorbeeld met name voor mensen die auditief-digitaal (logische denkers) zijn ingesteld.

Handleiding installatie computerprogramma “Liefde”? door Jaap den Boer

Helpdesk: Goede morgen, waarmee kan ik u van dienst zijn?
Klant: Ik heb er lang over nagedacht maar ik wilde Liefde installeren. Kunt u mij daarbij stap voor stap helpen?
H: Jazeker kan ik dat. Bent u er klaar voor?
K: Tja, ik ben niet zo technisch, maar ik denk dat ik er wel klaar voor ben.
H: De eerste stap is het openen van uw hart. Weet u waar uw hart zit?
K: Ja dat weet ik, maar er worden nu verschillende andere programma’s uitgevoerd. Kunnen die tijdens het installeren blijven draaien?
H: Welke programma’s zijn dat?
K: Laat me eens kijken, op het ogenblik worden uitgevoerd Oud-Zeer.exe, Lage-Zelfwaardering.exe en Wrevel.com
H: Geen probleem. Oud-Zeer.exe wordt geleidelijk door Liefde gewist uit uw besturingssysteem. Lage-Zelfwaardering.exe wordt na enige tijd wel door een module van Liefde overschreven die Hoge-Zelfwaardering.exe heet.
Maar Wrok.exe en Wrevel.com moet u wel helemaal afsluiten. Door deze programma’s kan Liefde niet goed worden geïnstalleerd. Wilt u deze afsluiten?
K: Kunt u mij daarbij helpen?
H: Met genoegen. Ga naar uw startmenu en klik op Vergeving.exe. Doe dat net zolang tot Wrok.exe en Wrevel.com helemaal zijn gewist.
K: O.K Dat is gebeurd. Nu is Liefde vanzelf gestart. Is dat normaal?
H: Ja, hoor. U moet nu een melding krijgen dat het opnieuw wordt geïnstalleerd voor de levensduur van uw Hart. Krijgt u die melding?
K: Ja, die zie ik. Is Liefde nu helemaal geïnstalleerd?
H: Ja, maar denk eraan dat u nu allen nog maar de basisprogramma’s heeft. U moet de andere Harten aansluiten voor de programma-uitbreiding.
K. Oei, ik krijg al een foutmelding. Wat moet ik nu doen?
H: Welke foutmelding?
K: Er staat “Fout 412 Programma wordt niet uitgevoerd op externe componenten.”Wat wil dat zeggen?


H: Geen zorgen, mevrouw. Dat is een probleem wat wel vaker voorkomt. Het wil zeggen dat Liefde is ingesteld om op externe Harten te worden uitgevoerd, maar dat het nog niet op uw eigen hart draait. Het ligt nogal ingewikkeld, maar in lekentermen wil het zeggen dat u pas aan Liefde voor anderen toe komt als u eerst Liefde voor uw eigen computer draait.
K: Wat moet ik dan doen?
H: Kunt u de map Zelf-Aanvaarding openen?
K: Ja, die heb ik.
H: Mooi zo. U wordt er echt goed in.
K: Dank u.
H: Graag gedaan. Klik op de volgende bestanden en kopieer die naar de map Mijn-Hart: Vergeef-jezelf.doc., Ken-je-waarde.txt en Erken-je-Beprekingen.doc. De computer zal alle bestanden overschrijven die problemen geven en programma’s met fouten verbeteren. U moet ook Overdreven-Zelfkritiek.exe uit alle programma’s wissen en dan de prullenbak leeg maken zodat u zeker weet dat het voorgoed verdwenen is en nooit meer terug kan komen.
K: Zo, dat is gebeurd. Help! Mijn hart loopt vol met nieuwe bestanden. Glimlach.jpg draait nu op mijn beeldscherm en geeft aan dat Vrede.com en Tevredenheid.com in MIJN- Hart worden overgeschreven. Is dat normaal?
H: Dat gebeurt wel eens, ja. Voor sommigen duurt het een tijdje, maar op de lange duur worden alle programma’s geladen. Dus Liefde wordt nu geïnstalleerd en wordt uitgevoerd. Vanaf nu moet u het allemaal zelf aan kunnen. Ik heb nog één ding voordat ik ophang.
K: Ja?
H: Liefde is een gratis programma. Zorg ervoor dat u het programma geeft aan iedereen die u maar tegenkomt. Die geven het weer aan anderen en van hen krijgt u weer soortgelijke andere mooie programma’s.
K: Dat zal ik doen. Bedankt voor uw hulp. Hoe heet u trouwens?
H: Noem mij maar de Goddelijke Cardioloog. Ik sta ook bekend als het Universum, Vader-Moeder-God, Het Al, de Grote Heelmeester, maar de meeste mensen noemen me gewoon God. Men vindt dat een jaarlijkse controle voldoende is voor een gezond hart, maar de fabrikant (ik dus) beveelt een dagelijkse onderhoudsbeurt aan, wil men optimaal functioneren.
Anders gezegd……..Blijf contact houden…….


De Matrixmethode

De Matrixmethode maakt gebruik van NLP-technieken om kinderen met leerproblemen, zoals dyslexie en dyscalculie een effectieve leerstrategie aan te leren. De oude leerstrategie werkt om de een of andere reden niet, dus is er een andere nodig. Samen met het kind zoek ik naar een leerstrategie die wèl werkt en verwijderen we de oude, niet effectieve strategie. Ook werkt deze methode goed om in beeld te krijgen wat er in het hoofd van een kind met leerproblemen omgaat. Samen kunnen we hier verandering in brengen; orde in de chaos brengen. De Matrixmethode is vooral geschikt voor beelddenkers. Dat wil zeggen, kinderen (maar ook volwassenen) die visueel ingesteld zijn, plaatjes maken van de informatie die ze binnen krijgen.


De Time-Line

Een van de technieken die ik vaker gebruik is een tijdlijn lopen. Globaal werkt dit als volgt: Vanuit het NU gaan we terug in de tijd naar een beperkende ervaring/probleem. Ook zoeken we positieve ervaringen op die als hulpbronnen kunnen dienen. Je kijkt van een afstand nog eens naar dit probleem in het verleden, je vraagt je af wat je ervan geleerd hebt en je schakelt eventuele hulpbronnen in. Het is dan mogelijk de beperkende ervaring uit het verleden los te laten en in positieve zin mee te nemen naar het NU. Vaak blijkt het oorspronkelijke probleem in de loop van de jaren vervormd te zijn door de eigen gedachten en vergelijkbare gebeurtenissen die hieraan gekoppeld zijn. Je hoeft met negatieve ervaringen NU niet door te gaan. Je kunt het verleden, maar ook de toekomst veranderen, zodat er een andere invloed op het NU ontstaat. De Time-Line is te gebruiken als hulpmiddel:

  • om de ‘first event’, de eerste belangwekkende gebeurtenis in een reeks (gestalt), op te sporen
  • om negatieve emoties uit het verleden, zoals stress, te laten verdwijnen
  • om (bedachte) problemen, zoals angsten, ten aanzien van een gebeurtenis in de toekomst (de beren op de weg) op te heffen
  • om het gevoel en de energie van een schitterende toekomst te ankeren als hulpbron voor het NU
  • om herinneringen te koppelen aan een gewenst positief gevoel, zodat ook het gedrag in de toekomst positief verandert
  • om een fobie weg te nemen, althans het belemmerend gevoel, de spookgedachte, dwangmatigheid; de angst om de angst uit het verleden angst.


Het spel tussen het bewustzijn en onbewust zijn

Het menselijk bewustzijn kan worden vergeleken met een ijsberg. Slechts een vijfde deel van de ijsmassa steekt boven de waterspiegel uit. Viervijfde blijft voor het oog onzichtbaar onder het wateroppervlak. Het zichtbare deel kan gezien worden als het BEwuste deel van het gehele spectrum van het bewustzijn. Het overgrote deel is het ONbewuste deel, niet zichtbaar, niet onmiddellijk toegankelijk voor bewust onderzoek.

Wanneer een ijsberg door de wind in een bepaalde richting wordt gestuwd en tegelijkertijd door een zeestroming in een tegenovergestelde richting wordt gedreven, is het zonneklaar dat de wind het tegen de stroming zal moeten afleggen. De ijsberg zal zich tegen de wind in met de stroom mee bewegen. Deze vergelijking geeft inzicht in een voor de meeste mensen bekende eigenschap: op een bewust niveau wil men veranderen, maar toch blijft de oude gewoonte zich hardnekkig voortdoen. Denk eens hoeveel moeite het kost om op te houden met roken. Ondanks dat het bewuste wil ophouden en weet dat het de gezondheid schaadt, heeft het onbewuste redenen en motieven die voor het bewuste onbekend zijn en die zo sterk zijn dat telkens weer opnieuw naar een sigaret wordt gegrepen. Het momentum van het onbewuste is vele malen groter dan de krachten die het bewuste kan uitoefenen.

Goede voornemens en wilskracht blijken niet altijd de juiste instrumenten te zijn om het onbewuste zo te beïnvloeden dat het zijn strategieën aanpast of wijzigt. Efficiënter is om het onbewuste op de voor zichzelf eigen karakteristieke wijze te benaderen en strategieën aan te bieden die aansluiten bij de voor het bewuste ongekende positieve intenties van het onbewuste.

Door de modellen die via Bandler en Grinder (en later een scala aan andere therapeuten) als NLP zijn ontwikkeld, zijn technieken ontstaan die aansluiten bij de werkwijze en het functioneren van het onbewuste. Veel van die technieken richten zich direct tot het onbewuste via een geïnduceerde trance-staat, bijvoorbeeld de six step reframe. Maar ook via Sjamanistischse technieken, zoals trancereizen, contact met voorouders of totemdieren, heling trauma’s uit vorige levens is het voor mij mogelijk om het onbewuste en daarmee de ziel direct aan te spreken. Ter ondersteuning maak ik daarbij vaak gebruik van bloesemremedies, celzouten en/of beelden (kaarten).


Emotioneel Panorama: Emoties in kaart gebracht.

Een bepaalde emotie kan leiden tot een bepaald gedrag. Wat weer kan leiden tot een emotie, wat weer kan leiden tot…..enz. Voorbeeld: angst – weglopen -» machteloosheid -> terugtrekken -» zelfmedelijden -» enz.

We weten dat je, door te kijken naar je gedrag, erachter kan komen wat voor emotie aan dit gedrag ten grondslag ligt. (En andersom.) Oorzaak -gevolg. Wanneer we hier rationeel naar kijken vinden we hier zelfs een logica in. Door die logica te zien en te begrijpen zijn we vaak in staat de vicieuze cirkel te doorbreken.

Maar wat nu wanneer een emotie niet logisch lijkt als gevolg op een oorzaak? Hoe gedragen emoties zich ten opzichte van elkaar? Stel je voor dat je je emoties even buiten jezelf kunt plaatsen. Dat je daardoor kunt kijken naar het gedrag van een emotie. Wat zou je dan (kunnen) zien?


Voorbeeld: Een aardige, rustige en sociale man voelt vaak een enorme woede zodra hij zich in het verkeer bevindt. Deze woede belemmert hem in zijn dagelijks leven waarin hij vaak op de weg zit voor zijn werk. Hij gaat kijken naar wat die (belemmerende) emotie laat zien:

  • Hij zet in gedachte de woede buiten zichzelf neer zodat hij ernaar kan kijken.
  • Hij visualiseert de woede als een enorme rode kubus.
  • Hij kijkt of er nog meer emoties in de buurt van die kubus zijn.
  • Hij ziet onder deze kubus een zwarte drab die machteloosheid verbeeldt.
  • Hij ziet dat de zwarte drab probeert zich onder de kubus uit te worstelen.
  • Hoe meer de zwarte drab van machteloosheid tevoorschijn komt, hoe groter de rode kubus van woede wordt.
  • Hij zet het beeld even stil, bevriest het als het ware.
  • Hij vraagt aan zichzelf welke emotie een positieve bijdrage zou kunnen leveren aan zijn machteloosheid.
  • Het eerste wat bij hem op komt is: zelfvertrouwen.
  • Hij visualiseert zelfvertrouwen als een schitterende, lichtgele energiebol.
  • Hij zet het beeld van de zwarte drab en de rode kubus weer in beweging.
  • Hij brengt in gedachte de energiebol naar de drab en de kubus toe.
  • Hij ziet hoe de stralen van de gele energiebol de zwarte drab langzaam maar zeker doen wegsmelten.
  • Hij ziet dat hoe kleiner de zwarte drab wordt, hoe kleiner ook de rode kubus wordt.
  • Uiteindelijk is er alleen nog maar de stralende bol van zelfvertrouwen aanwezig.

Terugkijkend op de beelden van zijn emoties is het nu voor de man duidelijk dat zijn woede het gevolg was van zijn machteloosheid. Machteloosheid was de oorzaak, woede het gevolg. Zou hij alleen met zijn woede aan het werk zijn gegaan, dan was de oorzaak niet weggenomen en was de kans groot geweest dat de woede alleen maar ingeruild was door een andere belemmerende emotie zoals bijvoorbeeld angst. Door te zien dat machteloosheid de oorzaak was, kon hij bedenken wat hij nodig had om zijn machteloosheid op te lossen en kon hij dat gebruiken. Hierdoor loste vanzelf ook zijn woede op.

Samengevat:

  • Belemmerende emotie(s) driedimensionaal in kaart brengen (visualiseren)
  • Omringende (achterliggende) emoties visualiseren
  • Gedrag en verhouding van de emoties onderling bekijken
  • Bevrijdende emotie(s) in kaart brengen
  • Bevrijdende emotie(s) loslaten op belemmerende emotie(s)


Het Sociaal Panorama

Het Sociaal Panorama is ontwikkeld door Lucas Derks.

leder mens construeert zijn eigen model van de werkelijkheid. De problemen die we in ons dagelijks leven ervaren zitten als feitelijk ingebakken in de beperkingen die we in ons model van de wereld hebben aangebracht. Waar het gaat om relaties en conflicten, hebben we te maken met de beperkingen die in dat eigen model van de sociale werkelijkheid zijn aangebracht. Het model van de sociale werkelijkheid kan opgevat worden als een ruimtelijk mentaal panorama, waarin alle mensen een (vaste) plek hebben en de persoon zelf (meestal) in het centrum staat.


Op basis van het werk van Bandler en Grinder over modaliteiten en submodaliteiten heeft Lucas Derks de verschillen in submodaliteiten onderzocht die we gebruiken als we aan (andere) mensen denken. Met submodaliteiten wordt in dit kader bedoeld, de wijze waarop we mensen, met ons geestes-oog, -oor, en -lichaam, zien, horen en voelen. Zo zullen we anders naar mensen kijken of voelen als we waarnemen vanuit een ‘IK’ positie, of een ‘WIJ’ positie of een ‘ZIJ’ opstelling. Onbewust worden deze posities gecodeerd via submodaliteiten, meestal driedimensionaal ten opzichte van de waarnemer (jezelf). Deze posities of sociaal panorama speelt bij alle mensen onbewust de hoofdrol bij het sturen van hun dagelijks sociale gedrag. Door dit panorama bewust te maken en in kaart te brengen, wordt duidelijk hoe iemand zijn eigen relationele problemen schept en welke mogelijke alternatieven er kunnen bestaan. Twee mensen in een conflict hebben elkaar meestal op een confronterende, ongelijkwaardige, dominante of negatieve manier in hun sociaal panorama geplaatst. Omdat ze dit vaak als een vanzelfsprekende situatie beschouwen (Ik, hij, zij is nu eenmaal zo !) zullen ze niet snel geneigd zijn hier uit zichzelf veranderingen in aan te brengen. Als we in het kader van conflictoplossing NLP gaan toepassen, o.a. door specifiek informatie te verkrijgen over hun opstellingen (in de ruimte en/of door middel van taal) kunnen we bijvoorbeeld veranderingen in submodaliteiten suggereren wat dan vaak onverwacht veel ruimte tot verandering oplevert.


We onderscheiden onder andere de volgende panorama’s (of kaders): Ik, familie, vrienden, werk, club, studiegroepje, etc. Maar ook panorama’s gebonden aan tijd (waar stond ik ten opzichte van mijn familie toen ik 18 jaar was bijvoorbeeld), aan omgeving (werkelijk of bedacht), aan parts (het boze, vriendelijke, nuchtere, droevige etc. deel in jezelf), aan stemmingen (gelukkig, sterk, verdrietig, uitgelaten etc.), aan beroepskeuze (word ik bakker, accountant, monteur etc.) Als we onszelf in/met zo’n groep voor de geest halen en naar anderen kijken kunnen we hun plaats (en die van onszelf) in de ruimte beschrijven in termen van:

  • plaats, richting
  • dichtbij, veraf
  • hoog, laag
  • klein, groot
  • stil, beweeglijk
  • binnen, buiten (de kring)

In taal kun je denken aan : Ontzag, respect, houden van, hekel, dom, slap, superieur, angst, overheersen, verachting, kleineren, onderdanig, etc. ten opzichte van jezelf. Bij het gebruik van taal zul je moeten vragen naar submodaliteiten : hoe dat voelt, wat men ziet, hoe dat klinkt (precies).


Toepassingen:

  • Het verbeteren van negatieve sociale attitudes (haat, angst, onderdanigheid).
  • Problemen met de ‘zelfervaring’ herkennen en veranderen.
  • Omgaan met autoriteit en onderdanigheid.
  • Belemmerende overtuigingen opsporen en veranderen.
  • Het ontdekken en veranderen van een familie-, werk-, etc. panorama.


Familieopstellingen

De volgende tekst is mede gebaseerd op studiemateriaal van Educare en het boek ‘Beelden van de Ziel’ door Daan van Kampenhout.

Context: Familieopstellingen, ook wel systemisch werken genoemd, vanuit een Sjamanistische visie bekeken.
Identiteit: Voor iedereen die zowel geïnteresseerd is in familieopstellingen als in spiritualiteit.
Waarden en overtuigingen: Respect voor een ander wereldbeeld. Meer concreet: er zijn meerdere werkelijkheden dan alleen de werkelijkheid die wij feitelijk waarnemen. Daagt je uit om te denken vanuit je gevoel en open te staan voor wat er meer zou kunnen zijn…….Confusion is only a doorway to a new reality!


Waarom?

Motivatie: Kennis laten maken met de dynamiek binnen familieopstellingen. Inzicht krijgen in het waarom van een rode draad, die zich binnen een bepaalde familie ontwikkeld heeft: Waarom zijn er bijvoorbeeld zoveel doodgeboren kinderen in een vrouwenlijn, generatie op generatie. Hoe kan het dat er een bepaalde erfelijke ziekte binnen een familie heerst. Hoe kan het dat Jantje exact hetzelfde meemaakt als zijn overgrootvader? Systemisch werk concentreert zich niet of nauwelijks op persoonlijke herinneringen en verhalen. Het is gericht op verborgen patronen die maar heel beperkt of in het geheel niet door de persoonlijkheid kunnen worden waargenomen, gebeurtenissen of geheimen die een schaduw kunnen werpen op de kwaliteit van het leven van de individuen die tot een bepaalde familie behoren.

Bert Hellinger ontwikkelde familieopstellingen als een hulpmiddel om liefde en levensenergie weer te laten stromen, als die geblokkeerd zijn geraakt door een onverwerkte gebeurtenis in het verleden. Als je immers onbewust een last van een familielid hebt overgenomen kan je eigen levensgeluk niet uit de verf komen. Het werken met familieopstellingen geeft een verbluffend inzicht in de werking van liefde en trouw en het wezenlijke van relaties binnen een familie of andere groep mensen.

Gebruik makend van mijn eigen specialisme, het werken vanuit het Sjamanisme, wil ik met name de energetische en spirituele kanten van familieopstellingen belichten. Bovendien vind ik het leuk om familieopstellingen, NLP en Sjamanisme met elkaar te combineren. Het Sjamanisme heeft een aantal verklaringen voor gebeurtenissen in familieopstellingen, die binnen ons rationeel Westers denkkader niet te verklaren zijn. De traditionele Sjamanistische geneeswijzen werken al eeuwen met dynamiek in een tijdloze ruimte en met gebruik van de natuurelementen en de kracht van de voorouders.

Wat?

Een familie is een systeem van mensen die, vaak onbewust, in verbondenheid met elkaar samenleven. Familieopstellingen of systemisch werk houdt in dat verschijnselen gezien worden binnen de context waarin ze zich vertonen en in relatie tot de geschiedenis waarmee ze samenhangen. Het houdt zich bezig met wederzijdse beïnvloeding en niet met rechtlijnig oorzaak-gevolg denken. Er wordt gekeken naar interacties binnen het systeem en niet naar geïsoleerde personen met hun eigenschappen en gedrag. Het is van belang te ontdekken welke feitelijke gebeurtenis(sen) in de geschiedenis van de familie het systeem uit evenwicht hebben gebracht.

De balans en harmonie binnen het familiesysteem kan verstoord raken door bepaalde gebeurtenissen, zoals:

  • Verstoord evenwicht tussen geven en nemen.
  • Overname door kinderen van onderdrukte gevoelens van familieleden, als ware deze van henzelf, bijvoorbeeld gevoelens van schuld, wraak of zelfs een totale lotsbeschikking.
  • Het recht van elk familielid op een eigen plek wordt geschonden, omdat iemand wordt vergeten of buitengesloten.
  • Denk aan: vroeg overlijden van (groot)ouders, doodgeborenen, buitenechtelijke kinderen, echtscheidingen, uitgestoten familieleden, emigratie, adoptie, oorlogssituaties, ernstige ziekten.


Resultaat: verstrikkingen die diep kunnen doorwerken op overige familieleden, soms zelfs generaties later nog. Door deze personen in de familieopstelling te brengen ontstaat er vaak een nieuwe situatie, nieuwe inzichten. De begeleider zoekt naar een nieuw evenwicht voor zoveel mogelijk personen binnen deze familie. Om de gebonden emotionele levensenergie weer vrij te maken worden uitspraken gezocht waarmee iedereen in het systeem erkend en geacht wordt.

De principes achter een familieopstelling zijn lastig te begrijpen vanuit de rationele Westerse denkwijze. Vaak kan een opstelling niet geheel verklaard worden en zijn er ook geen harde causale verbanden aan te wijzen. Voor de therapeutische werking blijkt dit ook niet nodig te zijn. De opstellingen zijn gebaseerd op geweten en gevoelens van schuld en onschuld. Het familiegeweten of de familieziel, ook wel het wetende veld genoemd, is een onbewuste instantie die waakt over de voorwaarden van het systeem waar wij deel van uitmaken, waarin wij functioneren. Om deze familieziel verder uit te werken heb ik aansluiting gezocht bij de traditionele Sjamanistische zienswijze.


De Sjamanistische zienswijze

Het Westerse wetenschappelijke denken wil analytische verklaringen geven. De Sjamanistische taal probeert niet te verklaren, maar beschrijft alleen concrete ervaringen. Een Sjamaan beschrijft alle mogelijke spirituele en praktische ervaringen, maar probeert niet de luisteraar ervan te overtuigen om het op dezelfde manier te ervaren. Uit de verhalen, vaak metaforisch van aard, worden onbekende structuren en patronen die de werkelijkheid beïnvloeden zichtbaar. De luisteraar is vrij zijn eigen conclusies te trekken en inzichten te verwerven.

De Sjamaan erkent dat de problemen van de opsteller onderdeel zijn van een grotere structuur, bijvoorbeeld van de familie van herkomst. De problemen van de opsteller zijn het resultaat van een verstoring binnen de gehele familie. Hierdoor heeft individuele behandeling geen zin, maar behoeft de gehele familie genezing. De opsteller is echter degene die de behoefte en motivatie tot genezing heeft. Hierdoor fungeert hij als een soort anker dat alle bewegingen met elkaar verbindt, de opsteller staat centraal binnen de opstelling.

In een familieopstelling kunnen levende en dode familieleden gerepresenteerd worden. Bij familieopstellingen hebben representanten de verassende ervaring dat ze zich net zo voelen als de personen die ze representeren, zonder dat ze iets van deze mensen weten. Dit wordt ook wel het wetende veld of familieziel, familiegeweten genoemd. Het wetende veld, hierna familieziel genoemd, opent toegang tot lagen van de ziel die in onze Westerse cultuur tot nu toe voor velen verborgen waren. Ze worden door een grotere kracht gestuurd die hen in een bepaalde beweging dwingt, waardoor het tot dan toe verstopte of vergetene aan het licht komt. Er kunnen dan oplossingen gevonden worden waardoor het gescheidene weer verbonden wordt, waarbij tegengestelden zich verzoenen en oud onrecht vereffend wordt. In het Sjamanisme wordt dit toegeschreven aan de ‘goede hulpgeesten’. Vaak worden overleden zielen als vanzelf aangetrokken door een opstelling (dat zijn dus niet de overledenen die al vertegenwoordigd worden binnen de opstelling). Volgens het Sjamanisme leven de doden immers gewoon voort als een soort energievorm, zonder fysiek lichaam. Indien je in staat bent energetisch waar te nemen, kun je deze aanwezigheid zien, voelen, horen of ruiken. Het zijn spirituele hulpbronnen die gevraagd worden om hun hulp te verlenen om ‘de gezonde familie’ in de fysieke wereld werkelijkheid te maken.


De sjamaan mobiliseert de krachten en kwaliteiten die van buiten komen: zijn persoonlijke helpers en eventuele andere hulpgeesten die genezende krachten hebben en deze over willen dragen, op intelligentie die buiten, in plaats van binnen de cliënt bestaat, ook wel het wetende veld of de familieziel genoemd binnen familieopstellingen.

Een belangrijke krachtbron in het Sjamanisme zijn de voorouders. Als bijvoorbeeld een bepaalde representant zich zwak voelt, kan hij versterkt worden door extra representanten achter hem te plaatsen uit de voorouderlijke familielijn. De oorspronkelijke representant, die zich als eerste in de rij bevindt, wordt gevraagd om zich te openen voor de kracht van de voorouders en al het goede in zich op te nemen. De genezende kracht die hieruit voortvloeit is ook voelbaar bij de rest van de representanten. In een harmonieuze situatie gaan de ouders steeds minder directe invloed uitoefenen op hun kinderen. Ze nemen steeds meer de plaats in, in de rij van de voorouders die kracht geven in plaats van vorm: Ze oefenen geen invloed meer uit op de vorm van het leven van hun kinderen, maar vormen een sterke schakel tussen de jongere generaties en de kracht van de voorouders uit het verleden.

Deze krachtbron blokkeert als er systemische verstrengelingen ontstaan. Vaak lijdt iemand en neemt iemand anders in een latere generatie dit lijden onbewust over; ze worden verbonden door het lijden. Op het moment dat degene die mee is gaan lijden opstapt om zijn eigen plek te zoeken, heeft ook degene met het oorspronkelijke leed de kans om uit het lijden te stappen. De verbinding wordt dan verbroken. In de opstelling gebeurt dit door verplaatsing van mensen en krachten in de spirituele ruimte. De oorspronkelijke lijder krijgt nu een kans, hij krijgt letterlijk en figuurlijk de ruimte. Het is echter zijn eigen verantwoordelijkheid of, wat en wanneer hij iets met deze ruimte doet. Daarom is de uitwerking van een familieopstelling onvoorspelbaar en kan zijn tijd duren.


Factor tijd en ruimte: De Sjamaan richt zijn aandacht op de ervaring van de ruimte waarin hij zich bevindt, niet op het verloop van de tijd. Alle aanwezigen maken deel uit van een tijdloos drama waarin alle beschikbare genezende krachten aanwezig zijn. Het onderscheid tussen verleden, heden, toekomst is er niet meer, de doden staan tussen de levenden. Het lineaire tijdsbesef wordt losgelaten. Omdat Sjamanistische genezing niet van tijd afhankelijk is, maar een proces is dat bepaald wordt door de beweging en verplaatsing van krachten (bijvoorbeeld de opsteller, de representanten of de onzichtbare helpers) binnen een beperkt gedefinieerde ruimte, kan genezing binnen spectaculair korte tijd plaatsvinden. Zodra er zelfs maar een representant verplaatst wordt, treedt er vaak al een verandering in gevoelens op van de andere representanten. Dit verplaatsen gaat net zolang door totdat er een nieuwe balans is gevonden voor zoveel mogelijk representanten binnen de familie. Deze verandering is concreet en direct. Het verandert het beeld (vaak op overtuigingen of identiteitsniveau) wat de opsteller heeft van zijn familie. Dit beeld integreert langzaam bij de opsteller. Kortom: In een Sjamanistisch ritueel is tijd simpelweg geen relevante factor, maar verloopt via de principes van verplaatsing in de ruimte.


Factor tijd: Als de lineaire beleving van tijd doorbroken wordt, wordt de continue stroom van verhalen die we onszelf in ons hoofd vertellen (interne monoloog) vertraagd en zelfs tot stilstand gebracht. Het denken over wat gisteren, vandaag of morgen moet gebeuren verliest zijn kracht en komt tot stilstand. Dan opent het bewustzijn zich en wordt in plaats van de woorden, de essentie, de lading, de energie achter deze woorden zichtbaar. Je krijgt toegang tot diepere lagen van de psyche. De persoonlijkheid is niet in staat de innerlijke tijdloze ruimte binnen te gaan waar de ziel zich voor het bewustzijn manifesteert. Denk aan wat er gebeurt als je een meditatieoefening doet. In een staat van tijdloosheid kun je plotseling een deel van de waarheid ervaren, waar je normaal aan voorbijgaat. De interne monoloog fixeert namelijk alle identificaties van de persoonlijkheid. Je zou het belemmerende overtuigingen of metaprogramma’s kunnen noemen. De ervaring van tijdloosheid en het loslaten van de interne monoloog is belangrijk in het genezingsproces. In een familieopstelling wordt gebruik gemaakt van de factor tijdloosheid door de aanwezigheid van gestorvenen, ongeborenen en abstracte krachten. Bovendien worden de deelnemers vaak gegrepen door de intensiteit van de ervaring van de representanten en verliezen in hun empathische concentratie het besef van tijd. Dit alles helpt om uit de lineaire tijdsbeleving te stappen.



Beelden van de ziel: Ook is het belangrijk dat de herinnering aan de familieopstelling, het genezingsritueel, in de ziel wordt bewaard. In de ziel blijft de ervaring buiten het bereik van het repetitieve denken en analyseren van de persoonlijkheid. Als een herinnering langzaam wordt vervangen door de verhalen die de persoonlijkheid erover creëert, verlies je het contact met wat er precies is gebeurd en verlies je ook de toegang tot een bron van kracht, doordat de nieuwe beelden de plaats innemen van de werkelijke herinnering. Het innerlijke beeld van een bijzondere of steunende ervaring dat in de tijdloosheid van de ziel wordt bewaard, wordt een herinnering voor genezende en balancerende kracht van de ziel, die juist aan kracht wint. Als een herinnering aan een familieopstelling die tot een oplossing is gekomen wordt vervangen door verhalen die de persoonlijkheid erover creëert, verandert de herinnering aan de familieopstelling. Het veranderde beeld raakt voortdurend verder van de werkelijke ervaring verwijderd, waardoor er des te minder kracht doorheen kan vloeien. Wordt de herinnering bewaard in het tijdloos deel van onze ziel, dan blijft zij buiten het bereik van de analytische persoonlijkheid die in de lineaire tijd is verankerd. De herinnering blijft dan impulsen geven aan het genezingsproces totdat deze herinnering de beschermende werking van het tijdloze kader niet meer nodig heeft. Dit gebeurt als de ziel het genezende beeld loslaat, er geen kracht meer aan toevoegt, omdat het proces dat via het beeld mogelijk was heeft plaatsgevonden. Het beeld van de representanten in hun nieuwe posities kan aan het einde van de familieopstelling in de ziel opgeslagen worden door de gelaatsuitdrukkingen van de representanten, de eigen lichaamsensaties van de opsteller en de herinnering hoe het proces verlopen is, de sfeer en kracht die hiervan uitging als het ware in te ademen in zijn lichaam. In het vertrouwen dat de ziel het juiste doet met deze ervaring. Het verzoek om niet achteraf te spreken over de opstelling is een suggestie om geen verhalen over het gebeurde te creëren, maar om het beeld voor de ziel zuiver te houden.



De ziel als anker: In een familieopstelling leent een representant als het ware zijn lichaam tijdelijk aan de ziel voor wie hij representant staat, dood of levend, dat maakt niet uit. Het lichaam van de representant doet dienst als anker voor de ziel van de ander en via dat lichaam komt er informatie beschikbaar. De ziel van het gerepresenteerde familielid kan op deze wijze een nieuwe impuls krijgen om te genezen of om genezing te brengen. Het lichaam van de representant geeft de ziel van de ander nieuwe mogelijkheden voor groei, ontlading, verandering. De ziel van de representant en het gerepresenteerde familielid versmelten en functioneren gedurende de familieopstelling als een geheel. Het is een dynamisch proces van vermenging en aanpassing: De representant kan op verzoek geheel terugkeren naar zijn persoonlijk vertrouwde manier van kijken en ervaren, maar zich even gemakkelijk openen voor de werkelijkheidsbeleving van de ziel waarvoor hij representant staat. Deze mogelijkheid om van perspectief te veranderen maakt in de familieopstelling beweging, verandering en genezing mogelijk, niet alleen voor de ziel van het gerepresenteerde familielid, maar ook voor de ziel van de representant zelf. Dit soort symbiotisch bewustzijn is typerend voor het Sjamanisme, waarin de ziel van de Sjamaan samensmelt met de ziel van zijn hulpgeesten. Omdat zielen niet fysiek zijn, maar uit energie of fijnstoffelijke materie van een andere frequentie bestaan kunnen ze zich afsplitsen van de oorspronkelijke ziel en aanwezig zijn bij een opstelling. Ook voor de ziel bestaat ruimte en tijd niet.



Altijd een oplossing?: Vaak wordt er een oplossing gevonden, echter niet altijd. Als er geen oplossing gevonden wordt kan dit te maken hebben met het feit dat er over bepaalde familieleden niet voldoende informatie beschikbaar is. De ziel van een gerepresenteerde persoon heeft namelijk geen toegang tot historische feiten. De ziel is ingeprent met de effecten van de geschiedenis. De ziel belichaamt een tijdloze essentie/energie, geen verhalen. Als blijkt dat er een leemte in de informatie is, kan de begeleider de opsteller evt. nader interviewen, teneinde de ontbrekende informatie alsnog boven water te halen.

Het komt echter ook voor dat er geen toestemming is om in te grijpen in het familieproces. Op zo’n moment wordt duidelijk dat er een soort bewustzijn over de familie waakt: Misschien kan de familieziel niet toestaan dat naar bepaalde zaken gekeken wordt, omdat daarmee een te zware last op de verschillende familieleden zou terechtkomen.



Tot slot kan een familieopstelling vastlopen omdat een representant met een sleutelrol niet in staat is een genezende beweging te steunen of weigert een bepaalde oplossing te accepteren. Als dit aan de representant ligt kan de stagnatie opgeheven worden door deze representant te vervangen voor een andere representant. Ligt de weigering bij het gerepresenteerde familielid of de familieziel dan is een verdere oplossing op dat moment niet mogelijk.


Wat leer je?: Het deelnemen aan een familieopstelling, als deelnemer, representant, maar ook als observator is vaak een diep inwerkende ervaring voor alle betrokkenen. Niet alleen ervaar je aan den lijve hoe dynamieken in systemen werken, maar ook leidt het vaak tot een dieper inzicht in jezelf, waardoor de opstelling te gebruiken is als bron bij het oplossen van eigen problemen. Bovendien verbreed je je wereldbeeld door het regelmatig representeren van anderen. Je stelt je immers open voor menselijke ervaringen in al zijn verschillende aspecten. Hierdoor worden je eigen ervaringen groter, ruimer. Je kunt meer begrip opbrengen voor, je beter inleven in anderen.



Familieopstelling stap voor stap: Een familieopstelling is een ruimtelijke voorstelling van je familie. Degene die zijn familie op laat stellen (opsteller) kiest intuïtief, in stilte in contact met zijn eigen ziel, uit de groep representanten uit voor de belangrijkste familieleden en voor zichzelf en stelt ze, ook weer intuïtief, op in de ruimte. De persoonlijkheid heeft geen directe toegang tot de informatie die de ziel beschikbaar maakt, dus is kiezen vanuit het denken niet zo behulpzaam. De opsteller probeert te voelen, te ervaren wie de juiste persoon is om een bepaald familielid te representeren.

Soms weet de opsteller dat hij alleen die ene specifieke persoon kan vragen om een bepaald familielid te representeren. Sommige representanten weten van te voren dat ze gekozen worden voor een bepaalde rol. Dit zijn vaak sleutelfiguren, rollen die niet door iedereen vervuld kunnen worden. Vaak is de representant in zijn eigen leven al in het reine gekomen met een thema dat voor het gerepresenteerde familielid speelt, waardoor hij de kracht kan leveren om de familieopstelling tot een goed einde te brengen. Of juist het omgekeerde is het geval; Soms is een bepaalde genezende werking niet alleen nodig voor het familielid maar ook voor de representant zelf, zodat de genezende beweging niet alleen de familieopstelling dient, maar ook de persoonlijke ontwikkeling van de representant zelf. Terwijl de opsteller een representant op de juiste plek in de ruimte neerzet, is het mogelijk dat de opsteller in zijn eigen fysieke lichaam een respons ervaart op de verplaatsing. Dit gebeurt als de opsteller niet nadenkt waar hij de representanten neerzet, als hij zijn ziel opent en voelt waar hij ze neer wilt zetten. De opsteller vergeet de beelden die hij van de familie heeft, zoals wie een hechte band heeft met wie.

De opsteller kiest en stelt representanten op vanuit een actueel probleem waar hij meer inzicht over wilt verkrijgen. Dit probleem wordt kort besproken met de begeleider voor de groep, alvorens de representanten worden uitgezocht. Aan verhalen of mythen wordt geen belang gehecht, alleen aan de feitelijke gebeurtenissen: Wie was met wie getrouwd? Wie stierf en op welke leeftijd? Zijn er familieleden die een ziekte hebben gehad, een ongeluk, verstoten zijn?

Het is mogelijk om levenden, overledenen, maar ook abstracties op te stellen, bijvoorbeeld de dood of het leven of bepaalde emoties. Alles en iedereen die relevant zijn voor het probleem worden opgesteld. Voor een Sjamaan is het heel gewoon om met abstracties te werken, zoals water, aarde, lucht, vuur, planten en dieren. Alles is bezield en heeft zijn eigen kracht. Op het moment dat je zo’n kracht representeert, ga je deze ook echt ervaren. Het opstellen van abstracties in een familieopstelling zoals: een land of werelddeel, de dood, armoede, het jodendom is voor een Sjamanistisch ritueel dan ook heel natuurlijk.



Ondanks dat de echte familieleden niet aanwezig zijn, gaan de representanten sensaties en gevoelens ervaren die goed weergeven wat de dynamiek is die in de familie speelt. De zogenoemde familieziel wordt actief: De representanten geven vaak dezelfde gevoelens weer als de eigenlijke familieleden, terwijl ze elkaar niet kennen! Deze informatie komt vrijwel onmiddellijk vrij als de opsteller de juiste positie heeft gevonden voor de representant.

Er wordt gezocht naar redenen die ten grondslag liggen aan de verstrikkingen, waarbij de ingrijpende feitelijke gebeurtenissen als ingang dienen. Het doel is om het juiste evenwicht te herstellen binnen het familiesysteem, waarbij ieder zijn eigen plaats kan innemen met acceptatie van ieders individuele lot. De begeleider bestudeert de lichaamstaal en reacties van de representanten, om zo zicht te krijgen op de dynamiek die in de familie van de opsteller werkzaam is. Ook schuift de begeleider met de verschillende representanten in de ruimte. Daarbij kunnen oplossende uitspraken worden gedaan door de representanten, als zij hierom gevraagd worden door de begeleider. Zodat de energie weer kan stromen en transformatie in gang kan worden gezet naar de opsteller toe, maar soms ook naar de echte familieleden. Op het moment dat in een opstelling zinnen worden uitgesproken die werkelijk een genezend effect hebben, zie je dat het gezicht van de representant een aantal veranderingen ondergaat. Spieren ontspannen en spannen zich, de energie stroomt en verandert terwijl de zinnen hun werk doen. Als begeleider maak je dus niet alleen gebruik van het wetende veld, de familieziel, maar reageer je ook d.m.v. interventies op lichaamstaal en uitdrukkingen van representanten.

Als de balans voldoende hersteld is, mag de opsteller op de plaats gaan staan van degene die representant heeft gestaan voor hemzelf, zodat hij het verschil en zo mogelijk de oplossing, zelf kan ervaren. Dit proces kan tien minuten duren, maar net zo goed een uur of meer in beslag nemen. Er wordt dus geen beroep gedaan op de kracht en potentieel binnen in de opsteller (interne hulpbronnen). Een opsteller zit aan de kant en kijkt toe wat er gebeurt. Pas aan het einde van een opstelling neemt hij of zij evt. zijn eigen plaats in. Na de ceremonie of opstelling wordt de zaak met rust gelaten. Er worden geen verdere vragen gesteld: Het probleem is nu toevertrouwd aan hogere krachten. Vindt er genezing plaats dan is dat mooi, zo niet dan wordt dat ook geaccepteerd.

Iedereen die gevraagd wordt als representant heeft het recht om de rol te weigeren als hij/zij zich er niet goed bij voelt. Wordt de rol geaccepteerd dan krijgt hij/zij een sticker op met de naam van het familielid dat hij/zij representeert. Belangrijk is dat deze sticker na de opstelling heel bewust wordt afgedaan en weggegooid om op deze wijze weer bewust in je eigen identiteit te stappen. Zeg ook tegen jezelf dat je weer terugkeert naar ‘jezelf’. Een Sjamaan zal zichzelf en de deelnemers voor en na een dergelijk ritueel reinigen, bijvoorbeeld met salie. Dit heeft te maken met het loskoppelen van de ziel van de Sjamaan en de (hulp)geest (de eerdergenoemde symbiose).



Gevolgen na de opstelling: Ervaring leert dat de indrukken en diepgaande ervaringen, opgedaan tijdens het opstellingsproces, voor eenieder anders zijn en tijd nodig hebben om in ieders eigen tempo door te dringen en ze zo optimaal te verwerken, als een beeld van de ziel. Het merendeel van de opstellers maakt immers een opstelling naar aanleiding van een probleem dat ze al jarenlang met zich meedragen. Dat betekent dat ze al even zovele jaren over het probleem hebben kunnen nadenken en theorieën hebben gevormd over de oorsprong van de situatie en mogelijke oplossingen. Een opstelling kan echter een onverwachte dynamiek laten zien, die soms zelfs tegengesteld is aan wat de opsteller zelf altijd heeft gedacht. Indien de geloofsstructuren en energetische patronen van de opsteller dusdanig gefixeerd zijn in zijn persoonlijkheid, kan het moeilijk zijn om de dynamiek van de familieopstelling (in een keer) te accepteren. Een dynamiek die zich afspeelt op zielsniveau, waar de persoonlijkheid geen directe toegang heeft. Zelfs als de informatie uit de familieopstelling wel als waarheid wordt herkend en de beweging een heilzaam effect heeft gehad op de opsteller, dan nog heeft de persoonlijkheid tijd nodig om zich aan te passen en de nieuwe blik op de werkelijkheid te integreren. Vanuit Sjamanistisch oogpunt zal de opsteller altijd toegestaan worden om alleen dat te accepteren wat op het moment haalbaar is. Wat niet verwerkt of geïntegreerd kan worden, zal ook niet verwerkt worden of integreren. Wellicht op een later tijdstip als men er wel aan toe is, kan de resterende informatie opgenomen worden door de persoonlijkheid. Dit kan alleen als het zuivere beeld bewaard blijft in de tijdloze ruimte van de ziel. Die kan dan stukje bij beetje de informatie vrij geven aan de persoonlijkheid, net zoveel als deze aankan.



De familieleden die werden opgesteld hebben een verbinding gehad met het opstellingsproces op zielsniveau, op het niveau van persoonlijkheid waren ze er niet bij betrokken. De ziel zal echter ook nu proberen om de nieuwe patronen, de nieuwe kracht die ze ervaren heeft aan deze familieleden door te geven. Ook hier hangt het van de persoonlijkheid af van het desbetreffende familielid of deze nieuwe structuren geaccepteerd worden. Het maakt voor de ziel dus niet uit of de familieleden wel of niet in persoon aanwezig zijn geweest, de ziel zal automatisch haar ervaringen proberen te integreren. Ze zal meestal wel meer moeite mee hebben om de persoonlijkheid te bereiken, omdat op persoonlijk niveau de informatie van de dynamiek in de familieopstelling niet direct verkregen is. De persoonlijkheid van de opsteller heeft wel direct deze informatie gekregen/gezien, hetgeen positief, maar ook negatief (weerstand) kan uitwerken voor de integratie.

Indien een overledene werd opgesteld heeft de familieopstelling vaak een directer resultaat dan wanneer het een levende persoon betreft. Nieuwe patronen die tijdens de familieopstelling ontstaan zijn in de ziel van de overledene hoeven immers niet meer geïntegreerd te worden in de persoonlijkheid. Wel kan extra hulp geboden zijn voor zwaar getraumatiseerde zielen die bijvoorbeeld een gewelddadige of verwarrende dood zijn gestorven. Een Sjamaan kan zich dan met deze zielen verbinden en met behulp van zijn hulpgeesten naar het licht begeleiden.

De zielen van verstandelijk gehandicapten of mensen met een geestelijke stoornis die opgesteld worden kunnen van de mogelijkheid gebruik maken om op te bloeien, nu ze niet gebonden zijn aan de gelimiteerde ontwikkeling van hun persoonlijkheid. Dit kan een bijzonder heilzaam effect teweegbrengen voor de familie en/of de opsteller. Voor de opgestelde zelf zal dit niet tot een praktische verandering leiden, vanwege de structurele schade in de persoonlijkheid. Soms heeft de achtergebleven ontwikkeling van de persoonlijkheid echter een dusdanige stempel op de ziel gedrukt dat deze ziel niet in staat is om van de mogelijkheid gebruik te maken om vrije interactie met de omgeving te hebben. De ziel blijft dan reageren vanuit de vertrouwde gelimiteerde structuur en de representant zal zich geestesziek blijven voelen.



Wanneer bruikbaar?

Niet alleen families kunnen opgesteld worden, maar ook bijvoorbeeld voedingsmiddelen, emoties, passies, studie- of beroepskeuzes, abstracties zoals de dood, het leven. Daarnaast worden opstellingen ook steeds vaker in het bedrijfsleven toegepast, bijvoorbeeld om knelpunten binnen een team of organisatie helder te krijgen. De naam familieopstelling dekt eigenlijk de lading niet meer. Men noemt deze techniek dan ook steeds vaker systemisch werken.

Vaak worden op een partner, kinderen of anderen in de nabije omgeving rollen geprojecteerd, die lijden tot:

  • Relatieproblemen: bijvoorbeeld bindingsangst, onbevredigende wisselende relaties, echtscheidingsconflicten, gedwongen afscheid van een partner.
  • Opvoedingsvragen/gezinsproblematiek: bijvoorbeeld bij gedragsproblemen, machtsstrijd tussen ouders/kinderen, strijd tussen familieleden, eenoudergezin-problematiek, adoptie, onbekend zijn van een van de ouders, gedwongen afscheid, strijd over omgang- of voogdijregeling.
  • Gezondheidsproblemen: eetproblemen, verslaving, ziekten.
  • Identiteit/zingevingsvragen: bijvoorbeeld man/vrouw-zijn, culturele herkomst, biologische ouders, belangrijke beslissingen in leven, studie, werk, ziekte en dood.
  • Mensen die hun doel niet kunnen bereiken in hun leven of werk, die zich nergens echt thuis voelen of die voelen dat de liefde niet stroomt in hun leven.



Familieopstellingen kunnen dan ook als interventietechniek gebruikt worden bij:

  • Onverklaarbare, steeds terugkerende gevoelens, die misschien wel overgenomen zijn van een eerder familielid, bijvoorbeeld: angst, boosheid, verdriet, onmacht, schuld, depressies, slapeloosheid, rusteloosheid, gebrek aan zelfvertrouwen, identiteitsproblemen, moeheid, (te) groot verantwoordelijkheidsgevoel, gevoel van gemis, rouw. Maar ook bij:
  • Welzijn en relaties: Sommige mensen lijken altijd dezelfde problemen tegen te komen in relaties, of hebben moeite met het in stand houden van een relatie. Niet zelden blijken er verstrikkingen en loyaliteiten in de familie aanwezig te zijn en speelt de oedipale driehoek een belangrijke rol.
  • Werk- en organisatie thema’s: Vaak werken familieverstrikkingen door naar de werkomgeving. Familiethema’s kunnen zichtbaar worden op de werkvloer. Daarnaast is een organisatie een systeem op zich, waar dezelfde principes en thema’s gelden als in een familie.
  • Daders en slachtoffers: ten gevolge van een misdrijf of oorlogsmisdaden. Dergelijke gebeurtenissen kunnen verstrekkende gevolgen hebben voor de betrokkenen, maar ook voor de nakomelingen. Het is mogelijk om het familieverleden op een liefdevolle en bevredigende wijze een plaats te geven. Of om inzicht te krijgen in het waarom je steeds in een dader- of slachtofferrol terechtkomt of in conflicten.



Familieopstellingen kunnen beter niet gebruikt worden als iemand niet genezen wilt worden, maar alleen wat moeilijkheden uit de weg wilt ruimen. De motivatie van de opsteller is derhalve een belangrijke factor. Bijvoorbeeld: Vraagt iemand die wilt uitvinden of zijn ouders collaborateurs waren in de oorlog genezing voor zichzelf en zijn ouders of wilt hij een legitimatie voor de afstandelijke manier waarop hij zijn ouders tegemoet treedt? In het eerste geval is een familieopstelling op zijn plaats, in het tweede geval kan beter een psychotherapeut geraadpleegd worden. Verder dient een begeleider ervoor te waken om informatie over gedetailleerde gebeurtenissen (bijvoorbeeld incest) uit het leven van gerepresenteerde personen op te vragen. Het gevaar bestaat dan dat de opstelling een projectiescherm wordt van persoonlijke opvattingen van de representanten. Er is dan geen vrijheid meer om te ervaren wat er gaande is. Alles wordt gezien in het licht van de gestelde vraag en er kunnen conclusies getrokken worden die volledig ongepast zijn.

Meer weten?:
Boeken van Bert Hellinger over systemisch werk.
Sjamanistische visie in het boek ‘Beelden van de ziel’ door Daan van Kampenhout.